Nataran

ANG PAGBANAGBANAG SA hanayhay nga kabukiran ang nakita ni Hugo. Hangtod nag-anam-anam og pakita ang gabon nga milugdang ngadto sa nagkabulingit nga yuta, sangko sa pagkaklaro sa mga giwang sa buntod sa Hantag, sa Kabuwaw, ug sa Alimpatongan, nga naglibot sa iyang payag.

Iyang gipangsaboran og mga sapal sa lubi ang binuhi niyang mga manok sama sa basilan, bantam, bisaya, ug kaber.

Pagkahuman, misulod siyag balik sa iyang payag aron magdung-ag. Plano nga sabakongan ni Hugo ang bugas-mais og mga sinip-ak nga kamoteng gitawag og kabutho.

“Ag…ag…ag… Alas sayis na ron kay mitingog na si Tayson— binuhing alimukon ni Hugo,” matod pa niya.

Paghuman og kilis, iya dayong gibutngan sa eksaktong gidaghanon sa tubig ang maong bugas dayong tak-ang niini sa buga nga sung-agan. Iyang gihaling ang mga palwang tinigom. Gikan kini sa mga lukay sa mga lubing gisaka kagahapon. Pagkahuman og bahig sa mga sugnod, nangita siyag lukay para idumalig apan nauhot na ang lukay sa palwang gisandig kilid sa abohan. Iya na lang gikuha ang mga papel nga gihatag sa usa ka pulis didto sa baryo.

Sa pagdayon niyag kumot sa maong papel aron unta duslitan, nasuta niya nga adunay patik sa nawong sa usa ka lalake nga nagpurong og panyo. Sa ubos sa maong hulagway, adunay nakapatik nga “WANTED, Alyas Komander Kugmo”.

Didto niya nahinumdoman og balik ang giingon sa usa ka sundalo. Mga tulo na ka semana ang nahilabay nga aduna silay gipangita nga lalaking way tsinelas. Nagkalo kini og linibong papel sa ulo. Nahinumdoman usab ni Hugo nga tulo ka semana sukad sa ilang panagkita sa maong sundalo, basin mag-conduct silag operation sa mga bukid nga nahitungod sa Maslug sama sa bukid sa Kanduylas.

Iya na lang gikumot ang papel. Gikuha niya ang posporo og dayon dagkot niini. Sa pagsiga sa bilog, iya kining gidul-it sa ngilit sa papel. Misilaab kini. Dayon, gibutang kini sa gibahig nga mga sugnod.

Paghubas sa dinung-ag, iya kining gipaanokan kadali. Iya kining gibawbawan og okra. Mao kini ang iyang sud-an usa siya mobalik sa iyang luna aron pagbuak ug paglugit sa mga nasakang lubi.

Sa dihang mikalit og putak ang mga hinangkan, nangalisang ang mga sunoy. Nanglayog kini nga daw manok-ihalas.

 “Ki…ki…ki… Kinsa kaha ning mga tawhana ni! Ma… ma… mao seguro ning nangawat og hi… hi… hi… hinangkang naglumlom didto sa kakogngan ila mi… mi… migo Imbeng,” hagawhaw pa ni Hugo samtang gidali-dali niyag takgos ang sundang.

Iyang gipakli ang portahan ug nakurat siya sa iyang nakita.

“Ma… ma… ma… Maayong buntag, Sir,” sugat nga pagtagad ni Hugo.

Adunay mga sundalo sa nataran ni Hugo. Matod pa sa iyang hunahuna, “Ma… ma… Mao na gyod ning giingon sa sundalo niadtong miaging mga semana. Un… un… Unsa kahay akong ikaalagad sa ilaha?”

 “Unsay ngan nimo, Noy?” pangutana usab sa usa ka sundalo.

“He…he… Hessus Mag-aso, Sir, taw…taw… tawga lang kog Hugo. Un…un…unsay ato, Sir?” pangutanang Hugo nga adunay dalang kataranta.

“Matay, Noy, nindot ihigop ron og sabaw ba,” sugyot sa usa ka sundalo nga nagkalo.

Miulpot na usab ang kurat ni Hugo sa dihang girakrakan sa armalayt sa usa ka sundalo ang mga manok nga nagbahis-bahis sa iyang nataran.

Didto pa nahunahunaan ni Hugo. Mga duha na ka adlaw ang minglabay, gisaaran na man diay sa taga DannMar ang iyang mga manok nga sunoy ug dumaga. Ug usa pa, nakahuwam na siya og bali usa ka libo nga kuwarta.

“Sir, ay… ay… ayg hutda nang akong mga sunoy,” pakiluoy ni Hugo.

Gihapuhap sa sundalo kadtong armalayt nga iyang gigamit pagkutlo sa kinabuhi sa mga manok. Nag-aso-aso kini unya gihuyop sa sundalo ang maong aso dayon buhi sa pulong, “Patay lagi ang manok, Tsoy, unsa na kaha og tawo.”

Wala gyod pasayloa sa mga sundalo ang uban pang manok ni Hugo og gisusot usab hasta ang gipangtangkal.

“Palihog kog hinlo anang manok, Noy,” sugo sa usa pa ka sundalo.

“Di… di… di… Di nako ma… matabang og hinlo ning mga manok, Sir.”

“Asa kahay mas gahi og unod, ang manok o kaning tag-iya sa manok?” Dayon sampak sa mga bala ngadto sa magasin. Nangatawa usab sila gumikan sa sinultihan ni Hugo nga naay pagka kaka– maglisod og litok sa mga pulong.

Paghuman og kaon sa mga sundalo, miduol sila kang Hugo.

“Wala ka kamatikod og mga tawong way tsinelas dinhi sa imong bukid, Noy?”

“Wa… wa… wa… Wala man, Sir. Pila nako ka… ka… ka tuig dinhi. Ang.. ang… Ang kataposan nakong pagkakita sa mga tawong way tsinelas kay ni… ni… niadto pang tuig 2007 seguro to, ka… ka… kadtong bang adunay patayng lawas sa NPA ang nakita didto sa ubos nga bahin sa Kanduylas.”

“Na, hala, adto na mi, Noy. Paki-report na lang sa taga baryo og aduna kay mabatyagan. Let’s go, men!”

Pagtalikod nila, aduna pay baga sa daob nga gisugbahan sa mga manok. Mitingog si Tayson, ang binuhing alimukon ni Hugo. 

“A… a… Ala una naman diay sa udto,” matod pang Hugo.

Ug didto, mibalik sa agi ang usa ka sundalo gumikan sa tingog nga iyang nadunggan. Iyang gitutokan ang maong langgam nga gihigot sa bagakay nga putol.

“Unsa ra tuod ning langgama, Noy?” pangutana sa sundalo.

“Ag… ag…  ag… Alimukon na, Sir, Tay… Tay… Tayson ang ngan ana.”

Gipusil og kalit sa sudalo si Tayson.

“Ako sa ning isugba si Tayson, Noy. Wala na man goy nahabilin sa manok nga among gipamahaw dang paniudto. Maayo na lang ning sima-simaon samtang naglakaw sa dalan,” matod sa sundalo.

Gitapok pagbalik sa sundalo ang mga baga. Gikuha ang tinai sa langgam, gibanlawan og tubig, giwitkan og asin, dayon sugba.

Miradyo ang maong sundalo ngadto sa kauban niyang sundalo.

“Over, this is Commander Butsokoy. Una na lang mo sa atong kampo, sunod ra ko, over.”