“Kadlawon nimo giduaw ang minatay. Ikaw,” & “Alamigas ang alubaw ug gawas ang gahi”

Kadlawon nimo giduaw ang minatay. Ikaw, 

aron gidaman pa ang tanan. Ikaduhang tuig nang gidili ang mga pagtapok. Pag-abot, nagahilak na ang pila ka kandila. Ikaw sa mga dili mailhan, sayoha ba? Walay tubag, mga pangadyi lang nga dili masabtan. Nagsaka ka, gitamakan ang naggahing mga luha sa laray sa mga nitso. Ikaw, sukad pagkabata, sementeryo kini sa mga semento—naay giatopan o gidikit-dikit o gitapyasan o gipatungan o gialisdan o git(r)apalan og nawong ug ngalan. Ikaw, pipila na lang ang naa sa mga basakan ug duol sa mga balay sukad gipatapok ang tanan.

Naghunong ka sa atubangan sa narra. Dili ba mao kini ang ginapanitan sa ginaduaw? Tambal daw sa mga sakit gikan sa inadlaw nga pamasak. Ang tinuohan: ginasuyop sa mga ugat niini ang mga unod. Nagngisi ka, gipugos pasigahon ang usa ka kandila. Giukab sa kutsilyo ang mga nigahi sa niaging tuig, bag-o gibutang ang mga kendi ug suman. Nangadyi. 

Human, gitutokan ang punoan, giduolan, ug gipanitan. Kalit nagkilat. Dayon ang ulan. Ang tinuohan: nagaduaw sila. Ikaw, daghan karong minatay. Apil ang mga kandila. Ikaw, pagtamak, nadanlog ug nahigda, tapad sa mga panit nga nagduga og dugo. 

*

Nagaduga og dugo ang rebulto tapad sa mga nagasigang kandila ug uga kaayong lukay. Sa atubangan, duha ka halad: 

pilit nga pagkaon aron daw hingpit ang panag-uban sa mga buhi ug minatay, sama sa biko o suman o inkiwar o puto maya—matod pa sa ginikanan, kaila ang kalag sa iyang gigikanan; 

mga tam-is, sama sa kendi o uban pang ganahan sa namatay, katong pasekreto niyang ginakaon katong nagaginhawa pa. 

Nagbutang ka og usa ka liso sa durian. Pilit nga durian, ang paborito sa gihalaran. Pagkagabii, gitawag ka aron ipakaon ang halad. Ikaw, wala lagi naubos? Ang ginikanan, kalag lang pod ang gikaon. Ikaw, pagkatilaw sa durian, wala na gyod ang kapilit ug katam-is.

Alamigas ang alubaw ug gawas ang gahi 

nga dila sa dihang nakaplagan ka sa lataran. Nipatultol kanamo kanimo ang taghol sa imong mga igsuon. Masimhotan pa, si Papang. Ako, dugay pod sa atoa no? Ang kuya, kasagarang mga usa ka dekada ang ilang kinabuhi. Gibuot dayon ni Papang nga ilubong sa ilalom sa punoan sa kaymito nga mga usa ka dekada nang niundang sa pagpamunga. Ang tinuohan: duol sa tanom aron suyopon sa mga gamot—maong dili katingalahan ang mga pantiyon sa mga humayan ug ang paghinumdom sa matag pagpangaon. Akong gisugdan ang pagkalot ug pagtigom og mga laya. Ako, sakto na ni? kay Papang o sa kuya nga gibutang ang ilubong sa karetilya. Ayha gihulog, gipangadyean. Gitabonan og yuta ug mga laya. Gitapok ni Papang ang mga nabiling laya, gisunog, ug gipalakang ming tanan, sama kon moduaw sa mga lubnganan aron dili mokuyog ang kalag. Ako, kanus-a ba nakasulod sa balay? Sa mga antropologo, sumpay ug dili mabulag ang kinabuhi sa mga tawo ug ubang linalang. Ang kuya, nga kapila na nilubong og ubang kinabuhi, paspas motambok ang yuta sa pagdunot sa mga laya ug lisod na matultol ang gitabonan sa baho sa aso. Niundang na ang taghol. Si Papang, wala na ang inyong igsuon, wala na, samtang gapakaon og karne.