Ako

báyot n. 1 sissy¹. 2 male homosexual².

source: A Dictionary of Cebuano Visayan, by John U. Wolff

¹ Gisumbag ko ni Papa kay hinhin daw ko molihok. Ana siya di daw kini angayan para nako nga iyang bugtong anak nga lalaki. Unsa na lang daw ingnon sa iyang mga kompare (nga mga palahubog ug bahog ilok)? Maayo na lang dawat ko ni Mama. Unsaon ba uroy pagpagahi og nilihokan oy? Wala man nako na tuyo-a kon ganahan ko molakaw pina-Pia Alonzo Wurztbach ba. Ay, Catriona Gray diay.

Idol jod nako na sila ay. Kabalo ko sa akong kaugalingon, nga pareho nila, aduna koy kapadulngan sa akong kinabuhi. Silver lining ba, matod pang Catriona. Nga dili lang matanggong akong kinabuhi isip mamaligya-ay og bulad sa Cogon. Not that I’m complaining, apan naa pay mas dakong mahitabo angay para nako. I could feel it! Nga akong pangandoy nga mahimong English teacher mas mohatag og kahulogan sa akong kinabuhi. Dili lang para nako, para pod sa akong matudloan puhon. Pak! “Beauty with a purpose” ba! Ganern!

Apan si Papa mga boxing man nuon ang ipatan-aw nako oy. Dapat daw pareho kong Manny Pacquaio kagahi. Para niya, kini daw ang sukdanan sa usa ka lalaki. Frustrated boxer daw jod si Papa ingon pang Mama. Iya daw jod ning pangandoy atung bata-bata pa siya kay kini daw ang moluwas kaniya sa kapobrehon, apan wa madayon katong nag-ila silang Mama. Mao nang makahunahuna pod ko kon mao ba ni ang rason ngano masumbagan niya si Mama inig mahubog siya. Magawas kaha niya sa pagsumbag ang kalagot sa mga wa madayon nga mga pangandoy? Pamaagi kaha niya kini aron mas mahilwas niya ang kapait sa kinabuhi pamaagi sa mga bugno sa bukton ug paa ni Mama?

That’s why, I never glorify the violence in boxing. Yesss! Kasugakod akong English noh? Of course, I’m both beauty and brains! Charot! Bitaw, mao nga naningkamot jod kong makahuman sa kursong AB English para mapadayon nako akong pangandoy. Reading Roland Barthes by day, selling bulad by night ang drama, sizt! Kon kinahanglan nako antoson ang baho sa bulad nga mopilit sa akong uniform kada magbantay ko sa among pwesto samtang gabasa kog libro, antoson nako, apan dili nako maantos ang pagpasakit ni Papa kang Mama.

Niabot ra jod ang panahon nga ang pagbinat nako sa respeto para kang Papa, sama sa usa ka lastiko, naputol na. Ug kabalo ang kinsa may nakasinati sa pagbugto sa lastiko nga aduna kini pataban nga kasakit.

“Mga yawa! Wala na sa’y kwarta?” ingon ni Papa nga nanimahong RH (Red Horse). Wala mitingog si Mama. Nagpadayon si Mama og hugas sa kusina.

“Amang man diay ning akong mga kauban aning panimalaya! Animal!” miduol siyang Mama ug mi-aksiyong birahon iyang buhok.

“Tistingi!” misyagit si Mama ug gitutok niya ang kutsilyo kang Papa.

Sa unang higayon nako nakita ang kakurat ug kahadlok sa mga mata ni Papa nga wala mamilok. Mora siyag nakakita’g aswang. Katong higayona ra pod nako nakita ang mga ugat sa kamot ni Mama nga milatay morag halas padulong sa kutsilyo nga gikaptan niya og pag-ayo. Gapangurog iyang kamot apan dili sa kahadlok, kon dili sa kasuko—kasuko nga dugay na niyang gitanom sa iyang dughan sa mga tuig nga minglabay. Iyang mga mata napuno sa pagmahay ug pagdumot nga mingdagayday pinaagi sa iyang mga luha.

Sa unang higayon pod nako nakita mihilak si Mama. Morag gikumot akong dughan. Wala ko kabantay nangurog na diay akong kinumo. Ug dadto nako nailhan ang akong inner Darna. I knew I was more than just that stunning beki selling bulad in the market.

Mipaspas ang pagpitik sa akong dughan nga mora bag mobuto ko. Ingon ani pod seguro si Narda inig mo-transform siya og Darna noh? Midagan ko paingon kang Papa ug gisumbag iyang namulang aping tungod sa kahubog. Nahapla siya sa salog. Dili lang ko segurado kon sa kakusog kaha to sa akong sumbag o sa iyang kahubog, apan katong gabhiona segurado ko nakita na niya ang gipangitang kagahi nako.

² Bayot ko apan dili ko talawan.

This literary piece is part of Katitikan Issue 4: Queer Writing.