SURABAYA

“What’s the purpose of your travel?”

“Where’s your final destination?”
“So, this is not your first time abroad?”

“May I see your return ticket?”

“PASS! okay nani. Basta balik jud sir ha? Sayang imong rekord. Limpyo baya kaayo.” tugon sa medj edaran na nga immigration officer sa Mactan Cebu International Airport human gipakli ug gitatakan niya ang akong pasaporte.

“Thank you, officer!” mipahiyom na lamang ako samtang gibitbit ang kakulba ug kaminghoy sa tuhod gumikan sa mga pangutana niini. Midali ako’g hipos sa tanang travel documents nako ug mideretso sa boarding gate.

“HAYS!! Salamat sa OONIG nalabang ra jud ang I.O., jusko unsaon nalang jud kung na-offload” samtang nanguros “Tungod jud nis I.O Horror stories sa TikTok ba.” Galisud paman ko’g tubag sa iyang mga pangutana kaysa sa quiz ni Dr. Lina oy. Puslan man, solo traveler man ta diring dapita. Walay kabutangan ang akong kasadya nga makalupad na pag-usab sa Indonesia sa ikaduhang higayon. Nitanos ako nangita’g kalingkoran duol sa gate 16. Dala-dala nako ang pula nga ikipahi, hinulman sa akong iyaan na dugay na nakong wala gihibalik kaniya, sulod ang upat ra nga kaparesan nga sanina’g karsones, uran, pancit canton, usa ka dosenang kapi stick, toiletries, pahumot, unya pakapinan ug condom, matyur baya ta diring dapita. Lucky charm ra gud. Ubanan kini sa shoulder bag nga abohon na gayud tan-awon dumala sa makanunayo’g paggamit unya walay labalaba.

Time check: 10:46am. Halah, ka sayu man diay nako. Ala 1 paman akong flight, manawag sa ko nilang mama. Human nakog pagtaho sa’kong pamilya, miingon ra kini “Amping ka didto. Update ug tawag baya oras-oras adto ha? Ikaw ra baya usa didto unya layo baya mi nimo. Ayaw kalimot ampo pud”. Katobash rajud oks sa akong ermat nga nerbiyoson kay duha man ko ka semana’ng maglaruy-laruy pikas nasud. 

Kay gibati man ko’g kauhaw pinaabot sa oras, midesider akong maglakawlakaw mangita’g namaligya’g tubig duol sa boarding gate. Mineral Water (50ml): 150 pesos. Misiga akong kalimutaw ga tan-aw sa presyo. Unsa mani inyohang tubig, kamahal ba pud. Kung gikan panis kamot sa nagbungkal gikan tubod, aw paliton ko man gyud ni. Gibutang ko nalang pagbalik ang tubig sa pridyidir, milakat padung sa akong gilingkoran ganina ug naghuwat nalang sa boarding time. Kaya paman siguro ni nakog lad-ok lad-ok sa laway. 

“…Requesting all the passengers of flight TR385 bound to Singapore, please proceed to the boarding area.. again..”  Kini, mao na kini ang akong sakyang transit padung Singapura. Moagi pa kinig SG ayha mosakay pa-Indonesia. “May I see your passport and your ticket, please.” “Thank you, kindly proceed to Zone 4, seat 35A”. Mideretso na lamang ako sa akong lingkoranan, nagpaabot molupad, ug natulog. 

Human sa tulo ka oras, nakamata nalang kong naay mipikpik sa akong abaga ug nakadungog  “…we are about to land in Changi International Airport, Singapore…thank you for flying with Scoot…” Miinat ako sa akong lawas, nanguy-ab, ug nanghimuta. Wala akoy laing gibati atong tungura kundi—naghinuktok sa kauhaw.  

Misinghot ako sa hangin sa Changi nga walay hupas ang kahumot niini nga murag giperfume-an ang tibuok airport ug lavender-ish or Hilton ba ron. Sa 12-hours nakong lay-over wala akoy laing mabuhat kundi mag-usisa sa mga dapit laaganan sa Changi airport. Naay Butterfly Garden, Enchanted Garden, Cactus Garden, tanan nalang garden. Kung buot huna-hunaon, ang kaning nasura kay mabungahon ug botanical garden. Naa usab Canopy Park, 24/7 free Movie Theater, ug ang pinaka-notado niini ang ilang Jewel nga one of the biggest indoor falls sa tibuok kalibutan. Grabeh asenso jud ang SG maskin gamay kaayo nga nasud. Busa ang akong pinakaganahan buhaton diri kay mag-sightseeing ug mga chinito. Puslan man naa nata diri. Manghunting natag sugod.

Dapit oras panihapon, ang ako napud gi-hunt kay ang makabusog sa akong tiyan. Mihunong ako atubangan sa usa ka noodles shop after mo-surrender ug pangitaay ug rice. Mipalit ako’g Set A nga ang sulod, usa ka wanton noodles nga naay cai-xin, char siu, ug sinabwang bite-sized nga dumplings unya giparesan ug kapi. Nagcalculate ako’g 8 SDG x 44 PHP =  329 pesos. Ang galing, travel pa more sa gastuon. Usa pa gani ni kakaonan. 

Mikatawa nalamang ako sa akong hunahuna human mohungit sa gulay bisan di ako anad niini. Agwanta kay mahal.

Pipila ka oras ang milabay human nisakay napud ko ug lain eroplano padulong sa akong pinal nga destinasyon—the heart of East Java, Surabaya, Indonesia. 

“It’s been a while since we last met, bestie! Welcome back to Indonesia” sugat-pulong sa akong suod nga lokal diri samtang ga-halog, si Baskiri. Si Baskiri ang akong unang nasuod  niadtong unang salta ko diri sa ilang syudad niadtong 2023. Mibalik-halog pud ako,  nalipay kong makakita niya kay daghang chika ang gabundok nagpaabot isiwitsiwit.

Mederetso kami sa akong hotel ug nagcheck-in sa Evora Hotel. Matik gyud siyang instant human translator pag-abot namo sa front desk. “Bestie, you can now go ahead to your room. I’ll pick you up tomorrow at 8am. You need to wake up early for your breakfast. Okeh?” Mitando na lamang ako ug milahotay sa akong kwarto. Giladlad ko ang akong mga gamit, nanghipos, ug naligo, dayun natulog mahitungod sa grabi nga kalaay ug kataas nga byahe. Apan nalipay ra gayud ako. 

Alas 2:00 sa kabuntagon nga naay kalit nga nanuktok. Abi ko man ug buntag na unya giapas kong Baskiri apan  wala man mensahe gikan niya. Akong gilili sa peephole kung kinsa ang nanuktok tunga sa kadlawn. Natingala ako. Nangulba. Nawagtang tanan duka sa akong lawas pagkakita nako sa taga front desk nga milili pud dungan sa peephole. “AYY GIATAY!” nakasiyagit akog taman. Lisanga ko man gyud. “I’m so sorry, sir. Your friend called our staff to bring this meal to your room. He told us you’re still awake”  Samot nawagtang akong duka pagkakita nako sa staff, si Farkhan (suwat sa iyang nameplate). Taas kini, nindot ug barug, intsikon, lean, limpyadog nawng, walay bungot, ug nagsul-ob kining gitawag nila’g “udeng”, naa lay baho gamay pero keber, importante shufoo. 

Mailhan gayud nimo siyang naay ubang lahi mahitungod sa iyang hamis nga panit nga daw mahadlok kang maingkitan sa lamok. Pipila rajud ang mga pamaniton nga ingon ani diri sa ilang nasud kung dika pure—or judgmental lang siguro gyud ko pagkatawo. 

 “It’s alright. I’m sorry if my shout was bit loud earlier. You must’ve been surprised too.” ug akong gikab-ot ang tray nga gidala-dala niya. Sa wa damha, mikalit ra kining nangurente ang duha namong tudlo ug nagtinutokay gamay. Sa ka awkward, hapit nakong mabalibag ang pagkaon kay nayab-an ug init tubig  akong tudlo sa kapi nga naas tray. Mao nay resulta kung magbinayot lageh, pastelan. May nalang gani abtik kinis Farkhan ug gi-salo dayun ang tray, apan wala pud siya kaikyas sa mantsa sa kapi. Ka-kumaw naman lang gyud  bayota. Sa akong kauwaw, mikaykay ako’g tissue nga naa sa akong maleta unya nisulod si Farkhan, gibutang ang pagkaon sa lamesa. “Gosh, do you have a spare shirt?…I’m very sorry…You can just use mine…” abi kog si mama ang nerbiyoson sa pamilya, ako man sad diay. “Sir, it’s okay. This really happened most of the time. It’s nothing to worry about,” Gistorya ra guro to niya pagkakita niya nakong gakitkit sa akong kuko sa kapraning. 

Gakitkit kos kuko dili tungod nakasala ko niya, kundi tungod sa kapila ko niya gitawag ug “sir”. I think pareha raman mig edad pero diko syur. “Anyway, please have my shirt. Please” “Thank you, sir. I’ll return this tomorrow. Will you be still here in the evening?” Nitando lang ako ug misibat na kini paggawas sa room. Sala jud ning tanan ni Baskiri. Awa lang jud ni siya ugma! 

Pagka-ugma.

“Hey bestie, how’s your sleep? enthusiastic kaayo ni siya oh murag wala kasala gabie. “Well, I had a full night’s sleep. Thanks to you!” pabalos ko samtang gapakantalitahon ug pahiyom. “Are you ready for a full day of trip” “Of course, that’s what I’m here for”. Ang kainit sa syudad sa Surabaya dili ma comparar sa kainit sa Cebu. Gamayng kuwang mag-aso aso kana imong pamanit sama sa nasudla’g yawan’on nga espiritu nga gibisbisan ug holy water. Nisamot kay gamotor rami. Pareho kaming estudyante sa unibersidad ni Baskiri. Siya dinhi sa Indonesia, ako sa Pinas. Ang nakalahi lang namo kay naa syay motor, dinhi lugara entitled and mga estudyante na mopalit ug motor nga mokabat lamang ug 20,000 pesos basta tinun-an ka sa usa ka tunghaan. Sa way duha-duha, sutoy kami sa iyang unibersidad ug didto nasinati pag-usab ang pagbatyag kaniadtong primera kong pag-ari nga mura lama’g pila ka buwan ang milabay. 

Taas kaayo sila’g building, mga katuluo’g tunga sa among unibersidad sa Sugbo. 

Miginhawa ako ug lawom samtang gapiyong ang mga mata, wala gihapon ko naghandom nga naa ko dinhi pag-usab,  lawas, dugo, ug unod.. Ang nagkabibo nga syudad, ang pamilyar nga pinulongan, apan wa pa gihapon nako nasabtan, ang baho sa ilang panit, ang lamigsing hangin nga mihangop kanako. Gisiko dayun kong Baskiri, gilingi nako sya ug miingog “You’re ruining my mood, aren’t you?” “Who cares” ug midagan sya pagsulod sa cafeteria, wala kini paki mga tawo didto nga nanagan mig murag bata kay lagi mura raman sad kog lokal tan-awon, mula ulo parang paa. Ayyy hanggang paa diay. Giusab na guro nila.

Human kami naniudto ug Nasi Goreng nga gisud-anan ug Nasi Bebek sagol pipino, kamatis, ug sambal, milahotay kami sa usa ka lawak nga ginganlan nila’g “Pakarsajen”. primero pako nakasulod niiining room. Napuno kinis ilang mga klasi-klasing bulawanon nga mga intrumento, gikan sa tayhopanan, lambuan, mga tambol ug uban pa, lain-lai’g sukod, lain-lai’g gamitanan. Duha ka mga kahigalaan ni Baskiri ang naauna na kanamo, sila May ug Ophan. Nagalingkod kini sa sawg ug nag-duwa sa usa ka mga instrumento. 

“Hey lahh, welcome to Pakarsajen! I know you love music so I was thinking of bringing you here. We will learn how to play a traditional Javanese musical instrument, Gamelan. All you have to do is to follow me”. Anggid kini’g Xylophone apan unom ra ka metallic bar. ”Lahh, follow me, struck the mallets now 6..5..6..5..3..2..3..2..3..2..3..2..1..6..” mando niini. Nagkapaspas kinig maayo hangtud sa nawagtang nakos tono, nawagtang kay nakalimot ug ihap, hangtud nawagtang sa kalibutan. Mihagik-ik kinatawa kining amigo niyang lalaki, si Ophan as if dugay naming kaila. Masculado kini tan-awon tungod sa fitting niyang polo shirt nga murag gamayng flex, daw mobutu na ang buktonan niini. Taason pud sya, ug maypagka suilomon. “Sorry! I was a lot in awe” palusot ko. “That’s normal. In fact you learnt it faster than our newbies in the guild. Would you like to play Manyar Sewu again?” tugon pang May. Ambot tinuod ba to or pampalubag-loob lang. Pero sa pagkatinuod, nalingaw kog ihap kaysas pagtukar.

Gibilin ako nila May ug Baskiri ni Ophan sa lawak kay kinahanglan kining mag-ampo ug ashar ngadto sa mushola. Dinhi nacurios ko nganung wala mouban ug ampo si Ophan ug didto misulti siyang dili sya Muslim ug dili kaayo pud relihiyoso. Nikuhit sya ug nangutana nga nagpakaging nakos kasingot. “Please don’t mind me asking, are you gay?”. Nagtutok kaning among mga mata nga daw kahibalo na syas akong tubag. “Uhmm, I—..” “Oh, don’t iif you’re uncomfortable. Sorry for asking tho.” “I was just curious if you are because I am, too. And I find you cute, ngl.” hisgut pa niini. Wait dzae, wako kasagang. Miinit akong dunggan pagkadunggog nako. Apan sa samang higayon, pwede ba diay na? Possible ba diay  nga maibog kag lalaki sa grabi ka mapig-oton nga relihiyon ug komunidad? 

Dili ko man ikalimod, pero gikilig pud ko. “Don’t try to flirt with me or else I’ll settle here in Indonesia” tiawtiaw kong panubag. “Hahaha nevermind, don’t think too much about it”. Nah, mao lagi ning ma lalaki igo ra magpakilig pero way baruganan. Very red flag ka for me. Ready nata ko magpuyo here oh! Nagdungan nalang kami’g pangatawa ug naghisgutanay sa iya-iyang kinabuhi. Abi ko man layo ra ang dagat dinhi tungura pero nganung mas lawm pa siya. Sa gamayn’g oras, daghan ako’g kalimuhagan batok  sa iyang kinabuhi susama sa pagtago niya sa tinuod na seksuwalidad sa iyang pamilya ug kaila. Matud man, lisud jud magpugong-pugong sa maanindot nga karinyo sa hinigugma. Timing pud na mibalik na sila May ug Baskiri sa maong lawak. Nahuman ang adlaw nga nagbaylo-ay kami’g tagsa-tagsa ka takdol sa Whatsapp ug IG. Ug mibalik na ako sa akong hotel. 

Nauli nakos akong hotel apan akong hinyap, anaa pa gayud ni Ophan. I sincerely thought he was so brave to hide his true-self. Ikaw kuno naa sa Muslim country when being gay is heavily constrained due to this religion. Basin nakalimot ko nga utro man pud diay ko. Philippines as a cradle of Christianity makes my existence also a sin. I hope God hasn’t forsaken me yet just because I love someone that happens to be in the same gender. In this generation, aren’t we supposed to love someone as a person and not by its gender? I think it’s just too much to ask. Too good to be true. Nakahinumdom nalang kos giingon ni mama nako sa airport “..Ayaw kalimot ampo pud..”. 

Ma, permi man jud nako naga-ampo kaniadtong bata pako. Nag-ampo na mayta wala nalang jud ko nagdaku nga bayot, wala unta ko nakasuway gilampaso sa akong klasmeyt nga lalaki, wala siguro ko gibun-og or gibirhan pagkahuman sa klase kay nangahadlok ako kunong kuptan ilang mga itlog kay lagi, babae ra daw pwede. Wala unta ko gikuto-kuto, gipakyu-pakyuhan, ug gisagpa. Bata pa lang ko, gilumsan nako daan nilas realidad sa akong sekswalidad, gikiskisan, ug gitamak-tamakan. Matud nila, walay mohigugma nako kay di man ko tinuod nga babaye—kay bayot lagi ko. Kadtong mga panahona Ma, intawn, ang pansayan ray nakasaki. Ma, kung kahibaw pa lang jud ka. Naga-ampo jud ko nga maytag wala nalang jud ko nabayot.

Mipatagilid intawn akong pino na mga luha sa akong mata gahandum sa nahitabo sauna. Gutmon man sad diay ta aning mag-emote emote oy. Taymsa usa! Momensahe na unta ako ni Baskiri pero nakadawat ako’g chat ni Ophan nanghad mokaon sa gawas. 

What’sApp:

Baskiri: Bestie, would you like to eat outside?

IG:

Ophan: Hey, if you don’t have plans tonight, I can show you around my hometown.

Naduha-duha ako kung kang kinsa man jud mokuyog. 

What’sApp:

To Baskiri: I’m sorry bestie. I’m too tired to go out tonight. Let’s just see each other tomorrow.

IG:

To Ophan: Sure! I would love to. I mean, the night is still young tho. I don’t really mind.

Gilibot ako ni Ophan sakay’s iyang motor, nangadto mig Chinatown sa Surabaya, nangaon ug Bakso Malang, Nasi Lemak, Soto Ayam, pagkahuman nangadtog Tunjungan para mangapi, nya kay gikapoy naman mi nangaon napag-usab kami ug rice bowl sambal matta sa Riverside cafe adtos Jalan Ngagel, pagkahuman naglakaw-lakaw. Mura kami’g ga date didto. Inampingan kaykong Ophan atong higayuna. Unta, dili kini matapos nga kagabhion.. 

Nagbuot na kaming mobalik sa hotel. Samtang ga-angkas ako sa iyang motor, gibati akong kabugnaw nya gakurog gamay. Nabantayan kining Ophan ug miingon siya nga  “Since you didn’t bring a jacket, don’t hesitate to hug me”. Wala ko gaduha-duhag gaskus sa iyang lapad nga abaga, humot kini, init, unya migakos ako pag-ayo. 

Naabot na kami sa parking lot sa hotel. Nagtinutukay, senyales na dili pagyud ganahan biyaan ang usa’g-usa anang gabhiuna. “So, I’ll go home now” “Wait, would you like to stay in my room for a while? I have coffee in my room. Might want to sip some before you leave.” Hisgut ko. I know you know what I mean when I said it to him. Dali-dali kaming misaka sa akong kwarto nga daw gigukod ming manlendingay kay due date na.

Pagkasulod namo sa akong room, iya dayung gihalok akong liog, iyang mga kamot nalingaw ug hikap sa akong lawas ug bat-ang, wala kini matagbaw ug iya akong gihubuan sa’kong sanina atubangan sa kasilyas. Nagbaylu-ay kami’g halok ni Ophan nga daw wala mi namahaw, naniudto, ug nangaon pila ka adlaw. Ako siyang gibira adtos higdaan unya gipadayon ang grasya nga dugay ko rang gipaabot. Among mga kamot ug hinasang-halok puros gadagan-dagan sa among isig-kalawas. Akong gihubuan si Ophan ug gihatag ang gipangita niini sa iyang mga maloloy-ong mata. Mayra jud diay gadala kog condom sa akong bag, apan wala gihapon ko ni magamit mahitungod sa paspason sa panghitabo. Kadtung tukmang higayuna, sigurado na gayud ako nga siya ang makapawagtang sa akong pagkabatan-on. Matag-datom, hapdos, kasakit, maoy mikonsuylo sa kiinatibuk-an kong pagkatawo. Mao ba ni ginganlan nila’g langit? Kung mao man, andam kong mag-antos.

Natulog na kinig taman si Ophan human naay nahitabo sa amo. Wala ako kabalo sa akong gibati, kalipay? kahigawad? kahugaw?. Mitutok nalang ako sa nawng niini. Ga sige ug bagting ang selpon ni Ophan. Dili man jud ko kurimaw ug kamot apan ako lang kining susihon basin gipangita na syas iyang ginikanan or naay importanteng mensahe.

Midangat kining pamilyar nga yellow app sa mga bayot. Gipang-itranslate ko kini:

“Are you free tonight, loverboy? Let’s meet at the same place.”
“I miss you, babe. I wish we could do it again later.”
“I saw you with another boy earlier, was it your newfound dog?”

Nagkurog akong mga kamot humag-basa niini. Murag gipanitan akong buhi sa ilang mga mata, gidunggab ug balik-balik. Kasakit. Sobra kasakit. Abi nkog tinuod ning among gibati sa usa’g-usa. Pagkatunto naman lang gyud nako. Murag gigisi-gisi ang akong kasingkasing ug pagkatawo. Ang kasakit wala gyud masabtan, ganahan na lamang akong mouli balik sa pinas. 

Busa, mihigda na lamang ako. Walay nabuhat. Nahitabo na ang tanan. Ang gaba di gyud diay magsaba. Wala nako kini tingg-i si Ophan. Sala sad ni nako nga dali rang naigo sa dagan sa panahon. Gigusto man ko ni. Halah tunla.

Pipila ka adlaw ang milabay, naabot na sa takna na mobalik na ako sa pinas. Ako nalang gihinay-hinayan ug dawat nga ang tinud-anay nga gugma, dili jud para sa tanan. Tinuod jud diay giingon sa akong klasmeyt “walay mohigugma nako kay di man ko tinuod nga babaye.” 

Sa pagpauli nako sa Pinas, gibilin ko tanan kasakit ug kaligotgot sa nahitabo namong Ophan atong gabhiuna. Usa ka memorya nga kaniadtong sangtuaryo, karon nahimong usa ka masulub-ong sugilanon, buot ko mang kalimtan apan magpabilin kining hamokon ang akong kalag. 

Gapakaingon kong adto natapos akong kalbaryo.

Mitimbre kini akong IG ug ni pop-up ang mensahe ni Ophan.

“Hey, I’m sorry”

“I just tested HIV positive. You should get yourself checked too”.

Mikubkob na lamang gayud ako. Naghinuktok.

Ma, madala panig ampo?