Nauli Man Lagi Ka?

MGA KARAKTER:

CLARITA – Inahan ni Tomas; nagsul-ob og daster; gikan natulog

TOMAS – Anak ni Clarita. Usa ka abogado. Nagsul-ob og puti nga kamisin; dugay nang wala miuli sa balay.

LUNA: Sulod sa sala sa balay sa pamilyang Molijun. Makita ang lingkoranan ug lamesa.

ORAS: Alas kuwatro sa kadlawon.

[Makita nato si Tomas nga naglingkod na daan sa lingkoranan. Naghigop-higop siya sa iyahang paboritong kape samtang nagbasa og mantalaan. Taudtaod, migawas si Clarita nga daw nakuyawan sa iyahang damgo. Moadto unta siya sa ilahang kusina aron moinom og tubig apan nahunong siya sa iyahang talan-awon. Nahibulong siya pagkakita sa iyahang anak sa ilahang balay.]

[CLARITA]

Tomas! Anak! Nauli man lagi ka? Ikaw na?

[Mipadulong si Clarita si gilingkoran sa iyahang anak.]

[TOMAS]

Ma Clarita!

[Gibutang ni Tomas ang mantalaan ug ang kape sa lamesa ug mibarog aron gakson ang iyahang inahan.]

[CLARITA]

Sunod, Dong, pahibaw-a una ko kon kanus-a ka mouli sa balay para makapangandam ko sa imong paboritong kape.

[TOMAS]

Wala ra gyod kanay problema, Ma. Ang importante mao nga nakauli ko sa atong balay.

[Nagdugay ilahang ginaksanay]

[CLARITA]

Taysa, taysa!

[Nagbuwag sila sa ilahang hugot nga gakos.]

[CLARITA]

Mora man og dili ta maugmaan aning atong ginaksanay, Tomas.

[TOMAS]

Ikaw bay mingawon, Ma? Dili pod ra ba lalim nga mahilayo ko sa inyoha.

[Padayon nga gihapuhap ni Clarita ang aping ni Tomas nga mora ba og dili siya katuo nga nauli ang iyang anak.]

[CLARITA]

Maayo gani kay nakahunahuna pa kag uli sa atoa. Huwat sa kay akong pukawon si Papa Milecio ug Inday Perla nimo.

[TOMAS]

Ayaw na lang, Ma. Sayo pa kaayo ron para pukawon nimo sila. Kadiyot ra kaayo ko dinhi, Ma. Igo lang kong mibisita nimo, pagpangomosta kon himutang lang ba ang inyong kahimtang.

[CLARITA]

Ay, sus! Ayaw ra gyud mig hunahunaa dinhi, Dong. Okay ra gyod mi kon unsa man gani ang imong kalipay. Nahinay-hinay naman og dawat sa imong amahan ang imong nahimutangan karon. Bisag kontra sa iyang buot, wala na man pod siyay mabuhat ana kay imoha man nang desisyon.

[TOMAS]

Maayo nuon, Ma. Kay daw imposible ra ba tong sa una nga madawat ni Papa akong adbokasiya sa kinabuhi. Si Inday Perla, Ma?

[CLARITA}

Kahibaw ba ka, Tomas, nga halos kada adlaw siyang maghisgot nimo. Kay giidolo lagi ka niya. Mao na nga ganahan pud siyang mahimong aro mangalagad sa katawhan.

[TOMAS]

Sus! Mao gyod nay pirmi nakong isulti atong bata pa ko. “Ganahan kong mag-abogado aron panalipdan ang gidaog-daog!” Tan-awa ron, nahimo kong usa ka magtutudlo.

[CLARITA]

Abogado nga nahimong magtutudlo. Garbo kaayo na sa atong pamilya nga topnotcher ka sa Bar Examinations niadtong imohang panahon.

[TOMAS]

Unsa man god ang naa sa pagka abogado, Ma? Wala diay ka kabantay, Ma, nga malipayon kaayo ko karon?

[CLARITA]

Malipayon, Dong. Apan nabalaka ko sa peligro nga nagpalibot nimo.

[TOMAS]

Apil na man na sa akong gipili nga kaparalan. Kanang mga peligro nga nagpalibot kanako, mga lamas kana sila sa kinabuhi, kana ang naghatag og hinungdan sa atong kinabuhi.

[CLARITA]

Ngano diayg magtukod lang kag imohang opisina dinhi sa siyudad? Unya tagaag libreng serbisyo ang mga nanginahanglan labi na sa hisgutanang legal?

[TOMAS]

Ma, kahinumdom ka atong imohang gibalik-balik og sulti nako sa una, kadtong bata pa ko? “Tagai og usa ka isda ang tawo, maluwas nimo siya sa iyahang panihapon; tagai og lima ka isda ang tawo, makapakaon siya sa iyahang pamilya…”

[DUNGAN]

“…Tudloi ang tawo sa pagpangisda, ug makakaon siya sa tibuok niyang kinabuhi.”

[CLARITA]

Kasag-o pa diay ka, ana, Dong?

[TOMAS]

Mao na nga dili lang ko kutob sa pagpanalipod sa katawhan. Tudloan usab nako silang manalipod sa ilahang kaugalingon. Ug mao na nga labaw sa pagka abogado, gipili nako ang pagka magtutudlo.

[CLARITA]

Mas nasabtan na gyod nako karon, Dong, kon nganong ingon aning agianan ang imohang gisubay.

[TOMAS]

Salamat, Ma. Tungod nimo nahimo kong ingon ani karon.

[CLARITA]

Unya nakakat-on gyog pangisda ang imohang gipangtudloan?

[TOMAS]

Kahibawo ba ka, Ma, nga pipila kanila nagtungha nag abogasya sa unibersidad? Pipila kanila mga anak og mag-uuma nga gilupig sa mga yutang agalon. Kon sa una igo lang kong manalipod nila, karon sila nang tanan makigbatok kay kahibawo na man sila kon unsa gyoy angay ug dili. Samot na segurog mahimo gyod to silang abogado!

[CLARITA]

Imoha man kaha silang gitudloan og tarong?

[TOMAS]

Dili ako ang hinungdan kon magmalamposon man gani sila sa pag-eskuyla, Ma. Sila mismo mga utokan. Kon naa lang gyod untay mogiya adto nila.

[CLARITA]

Di ba nabalhin na man pod kag destino karon sa imohang pagtudlo?

[TOMAS]

Gikan sa Negros, Ma. Miadto dayon ko sa Mindanao para motudlo sa mga batang lumad kansang mga eskuylahan gipangguba ug gipangsunog.

[CLARITA]

Unya wala na hinuon silay eskuylahan?

[TOMAS]

Hinuon, Ma, ang eskuylahan ra man ang naguba. Pero ang eskuylahan nga silang mga batan-ong ganahang makat-on, padayon pa man.

[CLARITA]

Bitaw, Dong, sa.

[TOMAS]

Ma, si Kuya?

[CLARITA]

Naghunahuna diay gihapon kas imong maguwang bisag sa inyong kaagi?

[TOMAS]

Bisan unsa seguro ang mahitabo, Ma. Siya gihapon ang akong maguwang. Asa na man siya karon?

[CLARITA]

Gisuwayan ka namog tawag pagkahibawo namo nga kaslonon na siya.

[TOMAS]

Ganahan pa kaha to siyang maadto kos iyang kasal, Ma?

[CLARITA]

Namasin lang, Dong. Basin pa diayg mao ray makapahiuli ninyong duha.

[TOMAS]

Lisud siguro nang hisgotanan, Ma. Labi nag prinsipiyo ibabaw sa panag-igsuonay na ang maapil. Ug basin kon mahitabo na siya, uwahi na ang tanan.

[Dyutayng kahilom.]

[CLARITA]

Grabe tong kasala, Dong. Pangmilyonaryo kaayo!

[TOMAS]

Mao ba? Maayo hinuon kay milambo gyod diay ang kompanya ni Kuya.

[CLARITA]

Kamo na unta ang magdumala adto. Gikuha pa unta ka niyang company lawyer isip bayad nimo sa iyahang pagpaeskuyla sa abogasiya.

[TOMAS]

Dili sad na mahimo, Ma, nga himoon nakong makataronganon ang pagpanghimulos sa iyahang mga trabahante.

[CLARITA]

Mao nang nahiubos imong maguwang. Kay kaayo na lang unta kon nagtinabangay mo sa iyang kompanya. Kaayo na lang unta daw kon mosuporta ka niya.

[TOMAS]

Mosuporta ko niya, Ma. Mosuporta ko ninyo. Pero mora na pod kog mapahimuslanon kon tugotan nakong mahitabo ang pang-abusar sa mga trabahante?

[CLARITA]

Unya, ikaw pa gyod ang nangunag protesta atubangan sa iyang opisina.

[TOMAS]

Naminaw diay siya sa dihang giestoryahan nako siya?

[Nahilom ang ilahang palibot. Mitan-aw si Tomas sa orasan sa iyahang kamot.]

[TOMAS]

Ma, mapasaylo ba kaha ko ni Kuya?

[CLARITA]

Basin moabot unya ang panahon.

[TOMAS]

Ma, nalipay ba ka aning akong gibuhat?

[CLARITA]

Mas nalipay ko karon nga nag-estoryahanay ta. Mas naklaro nako karon ang imohang tumong. Kahibawo ba ka sa una, Dong, pangandoy usab na nakong maparehas nimo, usa ka tawong may baroganan. Apan lagi, tungod sa kahadlok ug kabalaka, kutob na lang ko sa paghunahuna.

[TOMAS]

Ma, gihigugma kaayo tamo, ha? Ayaw nag kalimti. Ikaw, si Papa, si Inday Perla, ug si Kuya, gihigugma gyod kaayo tamo.

[CLARITA]

Uli na lang, Dong. Para magkuyog gihapon ta ninyo. Parehas s auna kadtong bata pa mo.

[TOMAS]

Dili na man na mahimo, Ma. Lisod gyod kaayo. Kay bisan pag ganahan kaayo kong makuyog ninyo sama sa una, karon ug hangtod sa hangtod, morag lisod na gyod nang mahitabo.

[CLARITA]

Dong, bisan asa man kang dad-on sa kapalaran. Hinumdomi nga garbo kaayo nako imohang nahimutangan karon. Ug kon mabalaka ka, mahadlok ka, hunahunaa lang nga ang imong inahan nahigugma kanimo.

[TOMAS]

Ma, dili lang sa ko magdugay, hapit na mosubang ang Adlaw. Basin makit-an nya kog mga tawo dinhi.

[Nagginaksanay si Clarita ug Tomas. Si Tomas halos dili na mobuhi sa iyahang inahan.]

[CLARITA]

Huwaton tika sa imong sunod nga pagbalik, Nak, Tomas.

[Naggakos sila og balik.]

[CLARITA]

Taysa, Anak. Padalhan tikag imohang magamit sa imong galastohon.

[Misulod si Clarita sa ilahang kuwarto aron kuhaon ang petaka. Samtang migawas si Clarita sa entablado, milakaw na si Tomas. Pagbalik ni Clarita sa eksena, wala na si Tomas.]

[CLARITA]

Mao gyoy problema ning bataa, molakaw nga dili mangayo og bawon.

[Milingkod si Clarita sa lingkoranan ug gihipos ang nabilin nga kape ug mantalaan.]

[CLARITA]

Uy! Milagro, wala niya hiposa ang iyang tasa ug iyang gibasa.

[Milingkod si Clarita sa lingkoranan ug misimhot sa kape nga wala mahurot.]

[CLARITA]

Uy, wala lagi ni niya hutda ang iyang kape?

[Gitilawan niya ang kape.]

[CLARITA]

Taysa, dugay na man kong wala kapalit sa iyang kape. Nganong nakatimpla man siyag ingon ani? Kaluoy, basin nagbawon intawn.

[Gibasa niya ang mantalaan. Nakugang sa iyang nabasa.]

[CLARITA]

Lawas sa ini… inila nga… abogado… Atty. Tom… Tomas Mo… Tomas Moli… Tomas Molijun… Atty. Tomas Molijun, napalgang puno sa bala human girakrakan ang ilahang sakyanan sa mga kasundalohan gahapong adlawa.

[Natagak ang mantalaan ug ang tasa nga gikuptan. Mikagay.]

[CLARITA]

Tomaaaas!

[Mongitngit ang entablado.]

-Kataposan-