Magbulan na sukad nagsugod sa iyang bag-ong routine si Divine matag gabii: ang uso karon nga daw pinakabaratong workout — jogging. Okey ra gyud unta kung sa SM Ecoland o sa Sotogrande siya mag-dagan-dagan, pero tungod kinahanglan niyag epektibo nga ruta, didto siya sa maghangos-hangos gyud siya sa ka-bajada, kanang murag mabugtuan na gyud og ginhawa. Pasingot og taman. Maong inig-uli niya gikan iskwelahan, mga alas sais sa gabii, muditso siyag sakay padung kanto Shrine Hills, ug magsugod og jogging hangtod maabot siya tungod sa Shrine of the Holy Infant Jesus of Prague. “Kuhaa na ni siya, Lord, palihog lang”, iyang kanunayg inampoan sa matag higayon maabot siya sa kinatumyan sa bajada. Karong gabhiuna, wa ra usa siya ninaog dayon ug milingkod sa gutter, naghinuktok atbang sa simbahan. Iyang gi-ipit ipit iyang tiyan og gisumbag-sumbag. Taod-taod naay mihunong nga taxi sa iyang tungod.
“Bayn!”, tawag sa driver sa iya.
Pamilyar ang tingog ug ang sakyanan. Kamatngon siyang si Kuya Nonoy ni, ang bana sa iyang kaubanan sa trabaho nga si Len-len. Kapin lima ka bulan na sab silang wa nagkita. Mahinumduman nga si Len-len maoy usa sa mga hinungdan nganong naa siya karon sa gutter. Kay lagi lima ka bulan ang milabay, iyang gihubo iyang kalo.
“’Te Len, di ra ta mag-holding hands”, ingon ni Divine sa iyang katapad samtang ga-isbog ug ga-barog atbang sa gate sa Central Bank. Sa unom ka babaye nga gipasigaan sa suga sa Toyota Hilux, si Divine ray nalahi og porma. Naka-faded ug baggy nga pantalon kini, ug navy blue Givenchy t-shirt nga naay stripes, naswertehan og punit sa ukayan. Ug sa tanang baye nga naglaray atong dapita sa Tionko Avenue ug atong taknaa, siya ra sab ang nagkalo.
“Hubua lagi na imong kalo, gang. Ipakita imong beauty ba”, tubag ni Ate Len-len sa iya nga gahubo sa iyang denim jacket aron maklaro ang kahamis sa iyang abaga. Gihubo sab dayon ni Divine iyang kalo. Hinuon man, tunong sa kahayag sa headlights sa Hilux, tanan way pakay. Misinyas ang pasahero sa mga baye: kanang nakastripes ug kanang naka-spaghetti og black. Dayon misakay ang duha sa backseat. Ang mga nahabilin muingon na sab sa mga nag-inusarang by-passer og “pangkape lang, sir” o “masking pang-load ra, sir”. Si Ate Nez nga ilang bugaw namaypay na balik sa iyang bangko kay wala nagpabugaw ang duha nga napilian. Minghunong ang motor ug iyang giduol aron ibugaw si Che-che.
Sulod sa sakyanan nga padulong sa Oh! George Inn sa Mamay, nanginterview gamay ang duha ka customer.
“Wala kay salig sa atop, ma’am?”, komedya ni Ivan nga ga-drive. Sa rear-view mirror, masiplatan niya ang kadyut nga pahiyom ni Divine apan wala ra kini mitubag. Gisiko ni Len-Len ang dalaga. Ambi na imong kalo be, ay na na suota usab, diri nalang na sa akong bag, sinyas ni Len-len.
“Aguy! Mao man diay”, dungag ni Ivan.
“Akoy nakauna, Brad”, ni John Stewart ug mitingsi. “Sugot diay ka, madam, nga magkambyo mi sa imong suki?”, ingon pa niya kang Len-Len.
“Aw, kung gusto niya mutilaw og bag-o, Sir. Basta kay diri sa ako, proven and tested na gyod”, tubag ni Len-Len.
“Diri ra ko sa akong suki, Brad. Sa iya ra gyud akong panan-aw ganina. Wa na ko namili og lain gani”, ni Ivan, ug miliko sa dalang F. Torres nga naa pay mga studyante sa City High nagabhian sa ilang mga training ug practice. “Lahi pay ato, madam. Kumusta na man imong bana?”, iyang pangutana kang Len-Len.
“Ga-pasahero ra gihapon, Sir. Iya ra kong sunduon unya igmupauli na mig Panacan”, mituplok-tuplok sa iyang Realme nga cellphone, nangumusta sa iyang duha ka anak kung nakauli na ba ug nakakaon na.
“Kuyawa lagi sa bana ani, Brad, kay musugot ra sab”, ni Ivan.
“Diay ba? Naa pud moy anak, ma’am?”, pangutana ni John Stewart.
“Oo, Sir. Duha kabuok, mag-high school na akong kamaguwangan.”
“Pila ka tuig na man sab ka ani imong trabaho, madam?”, dugang ni John Stewart.
“Sukad dise-otso anyos ko, Sir. 31 na ko karon.”
“May gani kay sugot ra pud imong bana, madam? Kapin-dekada na man diay ka gapanarbaho diha sa Central Bank.”
“Ay dili, Sir. Ikaduha na nako ni siyang bana. Bale ang amahan sa akong mga anak namatay kay gidaotan, mao pay pag-dos anyos akong eldest. Kani siya, akong kalive-in, pero six years pa mi ani. Bag-o ra pud ko na-regular didto sa Central Bank, Sir. G.R.O. man ko sa una sa club.”
“Ah, so bale mao to imong introduction diri nga industry?”
“Oo, Sir. Before pa gyud ana, nakatesting ko panarbaho sa Vitarich.”
“Kinsa puy nagpasulod nimo, madam?”
“Bale akong ugangan sa akong una nga bana ang nagpugos sa akoa nga manarbaho sa club, Sir. Easy money lagi, wala na gyud miy laing ikabuhi sa iyang mga apo.”
“Pagka-liberal na gyud diay sa mga tawo run, Brad, no? Ilegal man ning prostitution sa una”, ana pa ni John Stewart.
“Ilegal man gihapon, Brad”, tubag ni Ivan, “Pero lahi man diri sa Davao kay naa may regulations nga gahatag sa ilaha og katungod. Entertainer, dancer, massage attendants. Sus, lagi. Suko kaayo ang mga feminista.”
“Unsa pa man dawy mahimo nila ana, no, nga hasta man gyung gamaya sa minimum wage diri. Naa pa gyud niy duha ka anak si madam oh. Maong kaning amoang hobby, madam, mao ni among contribution sa employment rate sa nasud”, ni John Stewart.
“Truly Asia, Sir. Kung makakwarta man mi og jis mil sa akong bana, mahurot gyud gihapon na sa isa ka semana. Ug usa pa, naa man sab miy pink card sir. Bag-o ra gani ko nakapa-check up tong niagi.”
“See? Putli ni akong suki, Brad. Di gyud ko mubalibad ani”, ingon pa ni Ivan. Misiplat og tan-aw si John Stewart kang Divine sa rear-view mirror.
“Ikaw, ma’am? Naa kay pink card?”, pangutana niya.
“Ay, Sir. Freelancer man ni siya. First time niya ni run”, si Len-len ang mitubag.
“Jackpot! Lab-as!”, komedya ni Ivan.
“Gusto ka og all-the-way, Sir?”, ni Len-len kang John Stewart.
“Sige, aron sulit. Stressed ra ba kaayo ko sa work lately, ma’am”, tubag niya.
Milingi si Divine kay Len-len.
“All-the-way, gang, kay tanan-tanan na na ha. Musugod ka sa massage. Hilot-hilota lang gud ang likod, ang abaga. Kabalo ka ana? Kung murequest siya, blowjob ang sunod, then sex na dayon”, hunghong ni Len-len sa dalaga.
“Na! Tarunga gyud na imong performance, ma’am, kay graduhan ra ba ka ani ni Sir”, sungog ni Ivan sa iyang amigo nga propesor sa dakbayan.
“Brad, ang trabaho, ipabilin sa trabahuan. Pleasure ra akong business karon”. Ug nahugyaw ang sakyanan nga pasulod na sa inn. Misenyas si Ivan sa staff: two rooms. Gihatod ni Ivan una ang duha sa ilang unit, sa ngitngit nga garahe. Minggawas si Divine ug John Stewart, ug misaka sa second floor, mao ang tibuok nila nga kwarto. Sa front door naay ashtray. Sulod sa kwarto, nakaingon si Divine nga ani tingali kanindot sa hotel. Dako kaayo ang shower room pero naay apan. Weird para niya nga transparent ang samin, makita kini nga mangihi ug maligo. Unsa kahay bation sa magtiayon kung malibang ang usa? Dili ba sobra ra nga familiarity? Iyang gihubo iyang sapatos ug midiretso sa banyo aron manghugas ug kamot. Mingtawag si John Stewart sa staff aron ipahibalo nga open time sila ug aron mapaandar na ang aircon.
“I’ll take a drag outside. Basig gusto ka mag-shower first”, ingon ni John Stewart. Nganong duha ang knob sa shower? Blue for cold shower, red for hot. Nakasabot ra sab siya dayon. Apan unsaon man nga hasta mang inita o hastang bugnawa ra may muagas. Gusto siya’g tama-tama ra. Iyang gi-bana-bana og tuyok ang duha kay tingali mag-abot sa tunga. Pagsulod balik ni John Stewart, naa na siya sa kama nakatapis sa iyang tuwalya ilalom sa puti nga habol, nag-kuri-kuri sa remote. Maayo kay naay signal ang Smart TV.
“Mag-shower sa ko, ma’am”, mingisi ang lalaki.
Kung bugnaw ang iyang tiil ug kamot tungod sa aircon o tungod sa kakulba, di na kaingon si Divine. Pero di na niya angay pang gunitan iyang dughan aron mahibaw-an nga ga-ulbo na gyud kini. Di ba kung birhen ang baye, magkadugo gyud ang kama sa unang higayon nga makigdulog kini? Gi-search na ni daan ni Divine sa Google ug sa YouTube. Sakit gyud daw, dili mahitungod sa pagbuak sa hymen, pero kay naay dayo sulod niya. Kanus-a pa kaha mawala ang sakit? Wala na kaha ni sa sunod nga higayon? Tama ba kaha sila nga basig ma-adik siya ani kadugayan? Makahibalo kaha ang tinghipos ug tinglimpyo sa kwarto na-virginan gyud diay siya atong taknaa? Kinsa kahay nagbantay kay Mon-mon sa hospital? Nakapanihapon na kaha to si ate? Masking gipalong ni John Stewart ang suga sa banyo, klaro gihapon kini sa panan-aw ni Divine gikan sa kama. Naa kiniy tattoo sa bagtak, porma og yin yang.
Presko ang gibati ni John Stewart paghaw-as sa banyo ug gikuha ang remote, gipahinayan ang volume.
“Gusto tika madunggan. Dili kaning TV”, ingon siya sa dalaga, ug milingkod sa kama. “Okay ra magpa-music ko?”, pangutana niya samtang naga-open sa phone. Nitando ang babaye. Midangoyngoy ang pamilyar nga tono ni Stan Getz.
“Kabalo ka unsa ni nga language?”, pangutana ni John Stewart.
“Portuguese”, tubag niya. Mitingsi si John Stewart.
“Kung tingali gi-full scale sa Portugal og colonize ta, mao ni atong lingua franca. Unsa kahay nawong sa Pilipinas karon no?”
“Mao ra gihapon.”
“Well, wala ta kabalo. Tingali wala ka natao, o ako. Naa kay lahi nga Spanish no?”
“Siguro, mura man og Spanish akong middle name.”, nikatawa si John Stewart sa tubag.
“Kabantay ka? Malahi ang meaning kung si João ang mukanta. Lahi sab kung si Astrud.”
“Maong mas ganahan ko sa version ni João”, ana si Divine nga wa ra kaayo miluhag-luhag sa kama, “Para nako, mas masulub-on siya paminawon kay from first person gyud, ug mao ang tumong sa kanta.”
“Sakto sab ka.”, mingisi na pud si John Stewart, nisamot og kaanyag ang dalaga sa iyang panan-aw. “Kahibaw ba ka nga mura ka’g si Astrud?”
“Diay ba, Sir? Wala ko kaklaro sa iyang nawong.”
“Oo, kaayo! Ningbawt ganina akong balhibo pagkakita sa imong nawong paghubo nimos imong kalo.” Mingtan-aw siya sa samin sa pader. Kagwapa ra ato, kahunahuna siya.
“Bitaw, sa tinuod lang, mas ganahan ko maminaw kang Astrud. Omniscient iyang position sa kanta, ug kay gikan ni sa point of view sa babaye, makabati ko og vulnerability ug kauwaw sa samang higayon. Nganong kahibalo siya nga possessive ko sa baye nga dili akoa ug dili ma-akoa? Ug makabalo tong babaye sa akong gibati, kauwaw ra ah. Diba?”, padayon ni Sir. Mangutana unta si Divine kung kahibaw ba si Sir aning ginatawag nga male loneliness epidemic, pero basig mataas na samot ang istorya. Gusto na siya muuli.
“Minyo na ka, Sir?”, nag-duha-duha pa una si Divine bag-o niya ni gipangutana, kay basig bawal.
“Oo”, matinud-anon ra man sab ang laki, “Ngano man?”
“Mahibulong ra ko nganong mugamit og laing babaye ang mga minyo na.”
“Kung pugson nako akong mabdos nga asawa makig-dulog nako, mahimo kong rapist.”
“Sugot pud siya, Sir, nga mugamit ka og laing babaye?”, mikatawa si John Stewart.
“Ikaw, day, no? Mawad-an gyud ka’g customer anang imong ka-kyuryosa. Daghan ra ba nangamatay ana”, nagbag-o ang tono ni John Stewart.
“Pila gani akong bayrunon nimo?”, dungag pa niya. Nakahinumdom si Divine sa giingon ni Len-len nga 700-1000 pesos. Pero kay bag-o man siya ug wa pa gyuy nakahilabot, nakahunahuna siya nga patas-on, basig lang muuyon ra.
“3000, Sir.”
“Ah! Mahala ba diay. Tag-1000 ra man tong akong mga niagi, day”, apan naka-amgo ra sab dayon, “Hinuon, unsa man pud tong mga bayhana. Nag-violet na man gani tong ila. Baho na sab kaayo, uy. My goodness!”, gingil-aran siya maghunahuna.
Mihinay-hinay og duol si John Stewart kang Divine nga wala ra na-irog sa iyang pwesto ug nagtan-aw ra sa laki. Iyang gihalokan ang abaga sa baye, dayon ang bukton. Daw humot og Axe Body Spray si John Stewart, nakabantay siya. Igdul-it ni John Stewart og halok sa iyang aping, gilud-an siya sa nagpabiling baho sa laway nga mualisngaw gyud para niya. Gusto unta niyang kab-oton ang wet wipes sa kilid, pero nakahunahuna sab dayon ni nga basig mahiubos ang customer. Siguro unya nalang ig-human niya’g lamutak sa iyang li-og.
“Humuta nimo, day, oy”
“Ikaw pud, Sir.”
Wala ray duha ka oras, naa na sab si Divine ug Len-len sa Central Bank. Kaulion na si Divine kay gusto na kaayo maligo. Wala na ni nakahigayon pa maka-shower kay nagdali na og uli si John Stewart. Naa kuno silay emergency meeting sa ilang department ug kinahanglan niya muuli sa iyang kusog nga Wi-Fi ug sa iyang mabdos nga asawa. Iyang anak nagpa-abot sa iyang pasalubong.
“’Te, muuli na ko. Walay tao sa balay”, ingon ni Divine kang Len-len nga nagpaabot sa iyang bana.
“Ay, hulata nalang akong bana maabot, gang, kay i-drop ka namo sa inyo”, tubag ni Len-len. Mibalibad si Divine kay nauwaw. “Sige na. Maagian ra man nato inyong kanto o masking didto ra gud dapit sa inyong toda.” Minglakaw padulong Sutherland ang duha kay didto ra sunduon.
“Te, ad2 ko dira SPMC? Naa ka need?”, chat ni Divine kang Miriam, iyang maguwang. Taod-taod, mitubag kini, “Naa ra nanay diri. Kaw ra sa sa balay. Panglock.”
Ini’g kahuman sa iyang klase sa unibersidad kaugmaan, plano niya mudiretso sa SPMC aron ihatag ang 4,500 pesos nga iyang nadawat kang John Stewart. Ang 1,500 maoy bayad sa iya sa sunod adlaw nga gipa-promise siyang dili manarbaho sa Central Bank. Apil na niining promise nga dili siya magpahilabot sa lain, customer o dili. Maghilak ang adlaw ug ingon ni John Stewart nga balikan siya niini.
Unsa gani toy ingon ni Eric Fromm? Naghunahuna siya sa iyang klase sa iyang prof nga mag-quiz ugma, samtang gapanghugas ug plato. Dali ra diay makakwarta no? Kahunahuna siya sa nahitabo. Mao ra to. Muhigda ra siya, magpunas, istorya gamay, mag-antos sa laway, dayon human na. Dali ra kaayong kwarta. Unta ing-ani sab kadali ug kadako iyang swelduhon inig human niya’g graduate. Siguro mas dako pa ana ini’g makatukod na siya og iyaha nga clinic. Pero dugay pa man ni. Unang tuig pa niya sa college. Ug siguro maluwas na si Mon-mon nga iyang pre-mature nga pag-umangkon ug anak ni Miriam, mag-part-time nalang siya og VA o call center. Sa pagkakaron, adlaw-adlaw niyang hunahunaon nga basig di na masalbar si Mon-mon inig kaugma. 3k ra ba kaayo ang gasto sa ospital kada-adlaw sa maintenance sa bata. Wa nay laing mas dali. Nipalit siya og panty liner kay ga-spotting pa siya. Ingon ang tindera nga manirado na unta, “Hala, day! Naunsa na man ka? Diba nipalit ka’g napkin ‘tong usa ka semana?”. “Kay nanay ni, te.”, iya nalang gi-yaga-yagaan.
Samtang ga-answer sa quiz sa UTS, ang hunahuna ni Divine tua kang John Stewart. Asa kaha to gatudlo tawhana? Iyang gipapa iyang tubag sa number two kay dapat tingali “ego” ni ug dili “superego”. Kay kinsang theory gani tong ideal self? Kahunahuna siya, daghana ba’g nagbuot kung unsa ang ideal self. Ug nganong Christian view of the ideal self ra man ning gitudlo pud nga naa man siyay IP nga classmates, naa ganiy Kagan ug Mandaya. Nakauli ra siya og alas sais sa ila sa BarPa human nidalikyat sa SPMC.
Siya ra gihapon usa sa balay, nang-lock na siya daan. Minghigda siya sa iyang katre ug nakahinumdom sa iyang pagpangatik sa iyang ate. Dako ra sab ang 4.5k, ingon iyang ate. Unsaon nila pagbayad balik ani sa ginikanan sa amiga ni Divine? Ingon siya, manghuram na pud siya og 3k, ug tingali i-10k nalang? Ingon si Miriam nga, sige kay kwartahan man kaha na sila, magbinaga sa ta’g nawong karon. Asa kaha siya mukuha og 7k? Mao na pud ni iyang gihunahuna karon. Siguro mag-cash advance siya kang John Stewart nga sa iyang pagkaila, “Sir” ra o “Prof”. Masugot ra man siguro si Sir, mura man og arangan. Pero dili man gani to iyang sakyanan, sa iya man tong amigo. Mao tingali to ang datu. Pero lain man ilogan og customer si Ate Len-len. Iya ra testingan gyud si John Stewart. Makahibalo kaha iyang mabana ani puhon no? Nga nahilabtan na siyag lain. Nga nag-prosti siya kausa (o kaduha, o katulo) sa iyang tibuok kinabuhi? Dawaton pa kaha siya? Alas dos sa kaadlawon na siya giduaw og katugon. Wa na hinuon siya naka-review sa iyang reporting sa buntag.
Alas nuybe sa gabi isa Central Bank, nag-snacks usa og balut si Divine ug si Len-len. Naa ray mga bakante nga monoblocs nga gipahatod ni Ante Nez sa iyang pag-umangkon. Para ra unta kini sa mga magpabugaw sa iya, pero kay bakante man, minghangyo ang duha kay basa ang gutter, bag-o ra niundang ang ulan.
“Mang, gi-uppercut man daw si Che-che sa iyang customer kagabii?”, pangutana ni Belen nga kaedaran ra ni Len-len.
“Ay, alangan pud bayhana, mura ma’g virgin kay nagpa-dili-dili og hukas dayon. Iya mang giingnan nga massage ra sa ta, Sir. Tiguwang lagi ba unya wa may Viagra, so nioffer siya nga masahion sa una aron mugahi ang manoy ni manoy”, tubag ni Nez, nagkatawa.
“Nasumbagan na sab ra ba ko sa kuto-kuto”, ana pa ni Len-len kang Divine, nakahinumdom sa iyang kaagi.
“Ngano man sad to, te?”
“Foursome man gud to, gang, ba. Kabalo man ka ana no? Amoang sabot all-the-way. Unya kani akong kaubanan dili man maghubo. Dili pahalok, dili pagunit. Tala lagi bayhana. Gusto ra mudawat og kwarta. Ako na hinuoy gipahimungtan.”
“Dili ba na pwede pasakaan og kaso, te?”, ingon ni Divine.
“Gang, minyo ra ba to sila. Ug akong mga anak, unsaon nalang. Masungugan sila sa eskwelahan kay mahibaw-an nga borikat ilang inahan.”
“Unya katong imong giingon sa sakyanan, te, ba. Imong ugangan gyuy nibugaw nimo?”, pangutana niya, dayon gilamoy na ang balut nga ang piso tua na sa gutter, naglangoy-langoy. Niorder pa og usa ka 16 days si Len-len.
“Ay, dili, gang. Dili man siya bugaw. Iya ra kong giingnan. Nagsakit man gud akong una nga bana ato, iyang anak ba, nag-agas iyang apdo. Nagtoo gyud mi nga gidaotan to siya human sila nabankrupt. Adunahan man to sila sa una unya kalit lang napobre.” Iya usa gisuyop ang sabaw sa balut bag-o mipadayon.
“So diba? Gidaotan gyud siya, sabay na pud siguro gaba-gaba. Tong nasakit akong bana, giingnan ko sa akong ugangan nga nganong di daw ko manarbaho sa club sama sa akong manghod. Ana ko wala na man sila nanginahanglan og kahera. Gipugos ko niya mag-entertainer nalang gyud kay mas dali ang kwarta, aron di daw mi sigeg pangayo sa ilaha. Buntis pa gani ko ato sa akong isa ka anak, gang. Ana ko niya, sugot ra pud diay siya nga iyot-iyoton sa lain ang asawa sa iyang anak? Pero wala na man gyuy lain, gang. Nisugot ra sab akong bana. Wa ra man gihapon siya naayo. Namatay ra siya dayon pagpanganak nako sa among ikaduha.”
“As in, te? Wala ra siya nasuko, te?”
“Nihilak og maayo sa akong atubangan uy. Pero wala na man gyud siyay mahimo.”
Misingit si Ante Nez kay nakabantay.
“Unsaon man nako pag-showcase sa imo, langga, og magsige ka’g kalo?”, ingon pa niya kang Divine. Si Len-len ang mitubag.
“Sagdii ra na siya, Mang. Di man pud ni siya kaafford sa imong talent fee no. Usa pa, di na niya kinahanglan ibugaw kay nakabook na ni siya daan.”
Nihunong sa ilang tungod ang blue nga Suzuki Dzire. Miduol dayon si Ante Nez. Giroll down sa driver ang samin, ug dayon mibalik ang baye sa iyang bangko.
“Imong kauban ang gipangita, Len”, wala nalang gyud niya gidiretso og ingon si Divine kay wala siya kahibaw sa ngalan. Milingkod si Divine sa backseat. Sa likod ra daw siya kay basig naay makakita sa sakyanan ni Sir nga ilang kaila, dili ra ba tinted iyang front glass.
“Nanihapon na ka?”, pangutana ni John Stewart.
“Human na, Sir”, ang balut iyang pasabot.
“May gani wala nay ulan no. Asa kaha tika pick-upon nga wala man koy number nimo.”
“Ang uban diha, Sir, musugakod ra man sab masking ulan. Mag-payong ra sila.”
“Ikaw ra man akong tuyo.”
“Magpayong ra pud tingali ko.”
“Maayo. Didto ra gihapon ta sa Mamay.”
Mabantayan ni Divine nga nakapause ang music ni John Stewart. The Girl from Ipanema, ang topic nila sa ilang una nga meet. Gipindot ni John Stewart ang play nga button sa iyang Spotify app. Samtang galantaw si Divine sa dalan ug sa panganod, nakahunahuna siya unsa kahay feeling magpuyo sulod sa tingog ni João?
Nahuman ang ilang gabii nga naghinuktok si Divine sa backseat, lantaw ang kawanangan, ang dalan ug panganod napanalipdan sa iyang memorya sa panghitabo sa niaging oras ug mga oras sa iyang kaugmaon. Sige siyag hunahuna unsay pasabot ni Sir ganina, atong nagpaibabaw ang laki niya, ug tunga-tunga sa iyang pag-hangos-hangos, misabay sa iyang agulo ang pulong nga: “Mabuang ko nimo”. Siguro kung dili minyo si Sir, naay puruhan pakaslan siya, kahinuklog siyag kalit. Ana si Sir dugay daw siya nagminyo kay naghulat siya’g babaye nga Magna Cum Laude. Praktikal siya, ana siya. Kay lagi daw ang ka-brayt sa bata panulondon sa inahan. Og kay brayt ang bata, syempre iskolar siya gikan kinder hangtod college. Basig gani iskolar sab siya sa iyang graduate ug post-graduate studies. Unya kung ing-ani, syempre ma-datu siya. Wa nay hunahunaon iyang ginikanan sa ilang retirement. Siguro makatabang si Sir niya magtukod og iyang clinic. Hala, kanindot diay sa kinabuhi oy kung pakaslan siya ni Sir!
“Sir?”, mangutana siya kang John Stewart.
“Hmm?”
“Pwede ko nimo mag-advance og 7k?”
“Nah! Murag kulang akong cash ra ba diri”, way pagduhaduha nga tubag ni John Stewart. Nagplano pa gyud diay ni kitaon siya puhon. “Unsaon man nimo ang 7k diay?”
“Ihatag unta nako sa akong ate.”
“Diay ba? Akoa nalang i-bank transfer, okay ra?”
“Okay ra kaayo. Diri ra sa akong GCash.”
Bag-o ninaog si Divine sa sakyanan, natransfer na sa iya ang 7k. “Salamat”. I-text ra daw siyang John Stewart sunod, basta kay mag-promise siya nga dili magpahilabot sa lain. Milabay ang tulo ka adlaw, ug wa pa gyuy text naabot gikan sa propesor. Wa ra usa siya niadto og Central Bank masking nagtapun-ok na ilang bayrunon sa ospital. Giingnan sab siya sa iyang ate nga mag-focus sa iyang pag-iskwela ug dili magsigeg samok-samok sa laing tao tungod sa ilang problema sa kwarta. Makabayad ra lagi ta puhon, pirmi niyang tubag sa iyang ate. Apan nakabukas na og account si Miriam sa Tagum Coop. Ang hinulman nga 50k pesos paigoon ra sa medisina ug pang-mintinar sa huyang nga kinabuhi ni Mon-mon. Kahibaw si Divine nga di gyud ni kaigo. Milabay ang kapin usa ka bulan.
“Ate, ako ra lagi diha. Mabughat gani ka ron”, ingon ni Divine sa iyang ate nga gapanglaba sa hinugawan nilang tulo, samtang siya galuto og ilang pamahawon ug pangkaon ni Nanay Tinie nga maoy nagbantay ni Mon-mon sa ospital.
“Ay, dah! Kagamay ra man gud ani”, tubag ni Miriam. “Unya day, ang kang nanay didto ra ibutang sa blue nga Tupperware ha. Gusto ka ikaw sa hatod ana didto sa iya unya?”
Iyaha na unta habwaon ang ginisa nga ampalaya ug itlog sa dihang nakabati siyag lain sa iyang kuto-kuto. Sayo pa man kaayo, wa pa may sulod iyang tiyan kung dili kape. Unsa man diay iyang gikaon gabii kay nagkalibanga sab ra ba siya? Nakabantay si Miriam sa iyang manghod nga nagsuka sa lababo.
“Day”, tawag sa iyang ate nga nagpadayon og laba, wala ra nilingi niya. Gitiwas una ni Divine iyang pagmumog bag-o nitubag.
“Kanus-a ka last gi-regla?”
“Tong niaging semana, te.”
“Wala man lagi natandog atong stock sa napkin?”
“Nakalimot ko, te. Nangutang ra sa ko ila Tagalog.”
“Gi-impas na nako atong utang tong niaging adlaw”, mihinga og lalom si Miriam ug miundang sa pagkuso-kuso sa uniporme ni Divine. “Walay masking usa ka napkin sa lista, Din. Gapamakak na ka nako?” Wala na katubag ang manghod. Mitindog si Miriam ug gihapak ang manghod sa bukton.
“Unsa man? Nag-uyab-uyab na ka? Wala pa gani ka kahuman og iskwela! Bagaa ba nimog nawong!”
“Wala man, te.”
“Kinsa may nakabuntis nimo? Ha? Tubaga ko. Bayhana ka! Bagaaaa gyud kay kag nawong bayhana ka. Niundang gani kog iskwela aron ikaw ang makahuman sa ato! Mao ni imong ibalos sa ako?”
“Ate, ayaw lang kasuko, te, ba. Basig mabughat ka, te.”
“Ay, dili! Ayaw ko kuan-kuana ha. Buang-buang ka. Kinsa man na imong uyab?”, wa na mapugngi ni Miriam iyang kaugalingon, makadungog na ang silingan sa kakusog sa iyang tingog. Gapugong si Divine sa iyang kaugalingon muhilak, namula na iyang nawong inutong.
“Tubaga ko! Yawa!”, mipunit si Miriam og basa nga labhunon gikan sa planggana ug gihapak kang Divine. Wa na niya damha nga nahulog ang karahay sa salog, iyang natandog. “Kalami nimo kumuton!”, dugang sa iyang Ate. Nagbarog ra ang duha sa kusina. Pipila ka minuto ang milabay. Naghinuktok ang maguwang.
“Akoa ra ning ipakuha”, si Divine ang mitarog sa kahilom.
“Unsay katungod nimo aron mupatay og tao?”
“Dili ko ani, te”, mibutho na iyang kasing-kasing.
“Unsay dili? Imoha nang kinabuhi kay imong kuhaon? Unsay katungod nimo?”
“Oo! Akoa ning kinabuhi! Akoa ra ni!”
“Nabuang na gyud tingali ka, Divina Gracia! Imoha nang buhion! Kamo sa imong kauban naghimo anang bataa!”
“Wala man niy amahan!”
“Kinsa man na nga ulitawo kay akong adtoon? May nang magbaton siya sa iyang responsibilidad!”
Nahilom kadyut.
“Ikaw, te? Kinsa may amahan anang Mon-mon?”
Mitabis ra si Miriam sa iyang manghod.
“Minyo sab no?”
Wa na kasagang si Divine sa laparo sa iyang maguwang.
“Gibuhi tika! Wala kay katungod manghusga sa akong kinabuhi!”
“Ayaw sab ko but-i! Dili ni imoha o akoang kinabuhi akong pugngan! Ug tag-an ko pa, dili ka kahera sa club, te. Borikat sab ka!”
Minghunat og sagpa makausab si Miriam apan gipugngan niini ang kaugalingon. Husto na. Nakapasakit na siyag taman sa iyang pinalanggang manghod.
“Unsay pasabot nimo?”
“Oo. I prostituted myself.”
Mitutok si Miriam kang Divine. Ang kalagot ug kalooy nagbangi sa iyang dughan. Misiyagit siya sa kapungot sa kaugalingon, ug nagbakho. Mingyaka kini sa salog.
“Di porket ing-ani ta, pwede na ta magpakuha og kinabuhi. Salig gihapon ta sa Ginoo, masking ing-ani ta”, gusto kaayo ni Miriam nga hagkan ang manghod, pero ang kalagot ang nitigbabaw atong taknaa.
“Ali na. Ihatod na tika sa ubos”, gitawag usab sa driver si Divine.
“Kuya Noy.”
“Ali na.”
Mibalibad kini. Milarga ang taxi panaog nga way pasahero. Sayang, kung pwede magpaligid nalang siya sa subida aron maipit pa gyud ang bata sulod sa iyang tiyan. Niinom usa siya gikan sa iyang tumbler bag-o nagsugod na sab sa pagdagan.
“Hawa na ba”, iyang giingnan ang bata. Kahunahuna sab siya nga basig wala na gyud ang bata kay mingtumar na man siya’g panyawan. Dili pwede makahibalo si Ate nga gipakuha niya’g tuyo ang bata maong kung pinaagi sa stress tingali, maoy iyang iingon. Basig mutoo ra iyang Ate kung makita gyud niyang mulatay ang dugo sa iyang paa. Naabot siya sa kanto og nakaingon, usa nalang gyud aron makauli na siya. Naa na siya kanto paliko sa Jack’s Ridge sa dihang adunay misutoy nga sakyanan. Usa nalang gyud ka pulgada ang gilay-on sa bumper ug iyang hawak. Nibusina ang sakyanan ug mipadayon og larga. Suzuki Dzire nga blue. Daw napalong ang kalibutan ni Divine sa pagkakita sa plate number. Naay babae nga pasahero, sa likod naay batang gamay. Ninghanap iyang panan-aw. Iyang gisumbag sumbag iyang tiyan.
“Kawala na lagi ba! Hawa na!”
Nakabantay siyang napulahan ang iyang leggings nga pink. Nasemento og pila ka minuto sa iyang gitugkaran. Tunga sa kalsada, ang simbahan naa sa iyang too, namugnaw siya sa kaguol.
“Ginoo ko. Ayaw lang. Pasayloa ko!” Sa iyang too, magpangita siya sa nawong sa labawng makagagahom sa simbahan sa bungtod.
“Ayaw ko biyai.”
Sa unang higayon sa iyang kapin kapitoan nga kinabuhi sa kalibotan, mutugon si João sa tawag sa iyang inahan. Ilawom sa huyang nga kahayag sa poste ug sa mga bitoon nga hagbay rang nangamatay, gihagkan ni Divine ang nagpanikad nga bata sa iyang sabakan.