July 2024

RIVER

Para kay Baby River Nasino

 

Musmos ka pang ilog, iniluwal sa kasagsagan ng katigangan ng lupa, gutom, karahasan. Naging dakila ka kaya sana tulad ng Tigris at Euphrates? O di kaya mala-Ganges, Indus, o Rio Grande de Cagayan? Hindi ka man lang naka-agos nang lubos. 

 

Ipinahihiram daw ang buhay bukal sa nag-uumapaw na kabutihang-loob, saka naman binabawi sa takdang panahon. Ngunit, River, hindi binawi ang iyo, hindi pa takda ang panahon (sino nga ba ang nagpapahiram, sino ang nagtatakda). Ang iyo ay ninakaw. Ang iyo ay kinitil. Hinablot ka sa bisig ng iyong inang dapat ay malaya kang kipkip ka sa init ng yakap. Hinablot ka at siniguradong mababad sa malamig at walang pusong kaayusan (o kaguluhan ba) ng lipunan. 

 

Magpahinga ka sana nang maigi, River. Napupuno na ang mga ilog at malapit na ang Dakilang Bahang lulunod sa kanilang magnanakaw ng buhay mo.

EVERY BODY

Everybody knows a lungful of water 

makes a body sink. Everybody knows 

 

a clenched fist makes a perfect weapon 

to bruise & bruise & 

 

bruise a body until it yields

until it doesn’t. Science works this way, see, 

 

and violence, too, of course—but everybody 

knows this. There is nothing left to bury

 

but the flowers that we’ve ripped 

from the bosom of the earth. Take what you can 

 

carry, but never resentment. Everybody knows 

this. The body forgets it belongs to somebody 

 

in the end, anyway. Mark our graves. Human 

decency. Somebody. Kyrie Eleison. Any body.

Bioluminescence

He was pumping air into his wife’s lungs

when I arrived. She lay on a steel bed,

 

and I, their grandnephew, appealed to a nurse

for some warmth, at least a blanket. In this dim room

 

metal and glass barely glistened. One midnight,

when I was young, he woke me up to catch crabs.

 

With ease he dismantled the pyramid of rocks

that sheltered the shelled creatures under their stilt house.

 

I held the torch as he hauled a bucket filled with knocks

and clatters, and when we reached the sandbar

 

he said, Take a look, and put out the fire. In the dark

the sea and sky blurred, but beneath our feet

 

the sand and seaweed shimmered. The stronger

you stirred them, the brighter the bluish lights

 

they created, the longer they lasted. Now here he was,

my granduncle—as strong as ever, squeezing

 

the Ambu bag to resuscitate his dying wife.

She would survive, but would be bedridden for life.

 

On her headboard he would fix a handwritten note:

My dearest wife, I love you. Forever and ever.

 

But tonight, in this starless room, he stirred on—

to keep the bluish lights glowing for a moment more.

Vagitus

NAHIPUGWAT si Angelo. Naigpot nga mibangon ug milingkod sa ngilit sa iyang lantay. Nadakpan na niya ang iyang gininhawa nga mibiya kaniya ganiha. Nihangos siya ganiha tungod kay nagpuot iyang dughan daw gi-ataki siya sa kasingkasing. Tiguwang na siya ug angay na nga magmikgaw o mag-amping sa iyang mga lihok. Miginhawa siya og lawom.

“Lahi na gyud basta edaran na,” matod niya sa iyang hunahuna, gipirok-pirok niya iyang mata daw mao kini paagi para makapuli pag usab ang kahayag sa kangitngit nga mitabon sa iyang mga mata sa dihang giniyaan siya sa iyang gininhawa.

INANAY nga mibalik ang kahayag nga napawong sa pagkaputol sa iyang gininhawa ganiha human siya atakiha sa kasingkasing. Gapirok-pirok pa siya sa iyang mga mata dihang nakadungog siya nga adunay nanaguto sa iyang kiliran. Wala niya maklaro kon kinsa kini ug kon unsay dagway niini taliwala sa kangitngit sa palibot.

“Nabuhi ka og setenta y dos ka tuig, upat ka buwan, unom ka adlaw, walo ka oras, onse ka minutos, ug singkwenta y uno ka segundos.” Nabati ni Angelo ang naglanog-lanog nga mga pulong.

Mibutok-butok ang iyang dughan ug misugod na sab og paspas ang iyang gininhawa.

“Patay na ba ko?” Wa siya kahibawo kon asa siya mas makugang: sa iya bang panagna o sa iyang kaatubang nga wa diay dagway kon di ang kangitngit nga sama sa kaganihang mihabol sa iyang mga mata.

“Maayo sab to nga record, uy! Pero sunod, madala pa na nimo nga mas ubos pas setenta ka tuig. Mga singkwenta, o di ba kaha kwarenta.” Wa siya tubayi.

“Pero, dili ba ang tumong sa kinabuhi kay mabuhi’g dugay?” sukot niya.

“Dumalayon ka man. Walay katapusan. Kanunayng naa. Di mawala. Magbalik-balik. Sa kapaspason sa matag paglampos ra ang may kalahian.” Mihangad ang kangitngit, apan wala niya kini makita.

“Dili man lumba ang kinabuhi!” Miduko siya ug milingo-lingo. “Nag-agad lang kini sa pagbuot sa Gamhanang Magbubuhat.”

“Mao gyud nay mga pulong sa mga langayan!” Milanog pag usab ang tingog sa iyang katabi sa wala pa kini inanay nga nahanaw.

Sa kalit may nadunggan siyang kisaw sa iyang nahimutangan. Mga tawo nga nanagtabi. Apan wa siyay nakitang laing tawo sa iyang palibot. Adunay babaye nga nagsiyagit sa kasakit nga iyang gibati. Pamilyar kaniya ang tingog niini, mora kini og sa iyang inahan, apan nganong murag mas bata paminawn, ug kon iya gyud kining inahan, nganong nagsiyagit man kini. Unya nabatyagan niya ang iyang gininhawa nga ni-inanay na sab og kahanaw, apan karon mikuyog kini sa hangin. Mihangak siya. Kusog nga mibutok-butok ang iyang dughan. Mihangos siya. Milingi-lingi siya pero wala siyay nakita kon di ang pagkamang sa kangitngit sa palibot padung kaniya ug ang iyang pagkahanaw. Dayon mipuli ang tumang kahilom.

MIBUAK sa kahilom ang hilak sa usa ka puya nga bag-ong nahimugso.

“Angelo. Angelo ang akong ingalan kaniya,” matod sa babaye nga nagsiyagit kaganiha.

Manila Ocean

PARA PO! Sumigaw ako nang malakas na malakas sa nagmamaneho ng van na sinasakyan ko. Bababa sana ako sa Quezon Avenue ngunit damdam ko nang napapalayo na ako. Nakatulog na pala ako sa van nang mahimbing dahil puyat na naman akong pumasok sa paaralan. Maraming requirements sa school at kailangan ko talagang gumising nang maaga para makasakay ng van papuntang Maynila kaya ibinabali ko ang pagtulog tuwing nagko-commute ako.

Bigla akong nag-panic dahil ako na lang din ang mag-isa sa van. Baka kung ano pang gawin sa akin ng driver na hindi ko magustuhan. Nagwala ako sa loob at pumunta ako sa likod ng driver para guluhin siya ngunit wala palang nagmamaneho sa van. Kinabahan ako nang sobra at kinagat ko ang mga kuko sa kamay na parang bata at napaisip nang malalim. Panaginip ba ito? 

Dumungaw ako sa bintana at nakitang nakalubog na pala ang van sa tubig. Mas lalo akong kinabahan. Wala akong maaninag sa labas kundi tubig at mga isdang lumalangoy. Habang nag-iisip ng paraan upang makatakas sa delubyong ito, biglang may tumunog na cellphone sa loob ng van. Agad ko namang hinanap at sinubukang sagutin ang tawag ngunit hindi ko naabutan. 

Nagulat na lang ako. Abril 28, 2046 ang nakalagay sa kalendaryo.